خطای کما در لنز چیست ؟ چگونه ابیراهی کما را برطرف کنیم ؟
خطای کما (Coma) یکی از متداول ترین خطاهای اپتیکی لنز در بحث عکاسی و علی الخصوص در نجوم و تلسکوپ های نیوتونی هست. کما از ترکیب حروف اول کلمه های Comet Like appearance به معنی “صورت ظاهر ستاره دنباله دار مانند” تشکیل شده ؛ که برای راحتی بهش Coma یا کما گفته میشه. در ادامه این مقاله با دلیل این خطا و روش جلوگیری از آن آشنا خواهیم شد.
ابیراهی کما چیست ؟
در فارسی بهش میگن ابیراهی کما . و در انگلیسی به comatic aberration یا به صورت مختصر تر به coma aberration معروف هست.
برای درک بهتر این خطا فرض کنید در حال عکاسی از شبکه‌ی منظمی از نقاط نورانی هستید. مثلا در حال عکاسی از ستاره ها در آسمان شب هستید. در این صورت تصویر نقاطی که ( ستاره هایی که) از مرکز اپتیکی لنز (مرکز عکس) دورتر هستند به صورت قطرات اشک یا به شکل دنباله دار هایی بزرگتر نشان داده میشن.
به طور مثال در عکس زیر ، هر چقدر از مرکز عکس دورتر شویم ، تصویر ستاره ها از حالت عادی خود بیشتر خارج شده و بیشتر به شک قطرات اشک (یا ستاره دنباله دار) در میاید.
دلیل ایجاد خطای کما در لنز چیست ؟
همانگونه در عکس زیر می‌بینید وقتی نور وارد شده به لنز دارای زاویه باشد (برای توضیح راحت تر ، در تصویر زیر فقط از یک عدسی استفاده شده) ، پرتوهای نور بعد از عبور از عدسی ، دقیقا روی یک نقطه متمرکز نمی‌شود. بلکه به دلیل عدم توانایی لنز ، تصویر کمی پخش میشود . این دلیل ایجاد کما در لنز است.
جلوگیری از خطای کما در لنز
برای توضیح اینکه چگونه میتوان از ابیراهی کما در لنز جلوگیری کرد ، لازم است قبل از آن با انواع خطای کما آشنا شویم :
#1 خطای کما مثبت
زمانی که اندازه‌ی پرتوهای خروجی از عدسی ، از پرتوی های اصلی بیشتر باشد (یعنی بزرگنمایی داشته باشیم) با کما مثبت طرف هستیم . مثلا اندازه‌ی ستاره ها در گوشه های عکس ، از اندازه‌ی واقعی آنها بیشتر باشید.
#2 خطای کما منفی
و برعکس هر زمان که اندازه‌ی پرتوهای خروجی از عدسی از پرتوهای اصلی کمتر باشد (یعنی کوچکنمایی داشته باشم) با کما منفی طرف هستیم. مثلا ستاره ها ، از اندازه واقعی خود کوچکتر نشان داده شوند.
راه حل : ترکیب عدسی ها
حالا اگر عدسی هایی که دارای کما مثبت و کما منفی هستند را جوری باهم ترکیب کنیم که در مجموع ، خطای همدیگر را خنثی کنند ، میتوان از شر ابیراهی کما خلاص شد.
البته این کار به عهده‌ی کارخانه های تولید لنز هست ؛ و از دست ما کاری ساخته نیست. بنابراین باید لنزی را خریداری کنیم که خطای کمای آن تصحیح شده باشد.
تصحیح کننده خطای کما در تلسکوپ
البته برای علاقه مندان به نجوم ، داستان کمی متفاوت هست . در بازار ، تصحیح کننده هایی را میفروشند که میتواند بعد از نصب شدن روی تلسکوپ ، خطای کما را کاهش دهد. تصویر زیر ، یکی از محصولاتی هست که در فروشگاه های اینترنتی به فروش میرسد.
کما در عکاسی عادی
کمی در مورد عکاسی نجومی صحبت کردیم . بد نیست به این هم اشاره کنیم که خطای کما گاهی در عکاسی عادی هم ما را اذیت میکند . مثلا در عکس زیر ، به وضوح می‌بینید که چراغ های ریسه ، دارای خطای کما شده است و دیگر شبیه به حالت واقعی خود نیست. علاوه بر این ، گوشه‌ی سمت راست-پایین تصویر ماه هم ، کمی از حالت اصلی خود خارج شده است .
اگر در عکس های خودتون با این اشکال ها مواجه شدید ، احتمالا عکس شما دچار ابیراهی کما شده .
چگونه عکس هایی بدون کما بگیریم ؟
همانگونه که بالاتر گفته شد ، کما در لنز به این دو دلیل ایجاد میشود :
- نور با زاویه وارد لنز شود
- پرتوهای نورِ گوشه های عکس دچار کما میشوند
خب اگر به عنوان یک عکاس ، اولا با زاویه‌ی مستقیم عکاسی کنیم و ثانیه سوژه های اصلی خودمون (مثلا ماه) رو در مرکز تصویر قرار بدیم ، تا حد زیادی می‌تونیم از ایجاد خطای کما جلوگیری کنیم.
لنز ها با هم متفاوت هستند
البته باید این نکته رو هم در نظر داشت که لنزها موجود در بازار ، از لحاظ مقدار خطای کما با هم تفاوت دارند . به طور مثال در عکس زیر ، نمونه عکس های دو لنز Rokinon 24mm f1.4 و Canon EF 24mm f1.4 باهم مقایسه شدند.
البته تصاویر هر دو لنز ، روی گوشه‌ی عکس، کراپ شده . بنابراین مقدار بسیار زیاد کما در لنز کنون نباید شما رو بترسونه. ولی به هر حال در قیاس با لنز روکینون ، مقدار خطای کما در لنز کنون بسیار بیشتر هست.
آیا ابیراهی کما بسیار مهم است ؟
به عنوان یک عکاس حرفه ای ، برای خود من تقریبا هیچ وقت مشکل درگیر شدن با خطای کما پیش نیومده . چون اولا مقدار این خطا بسیار کم هست. (در تصاویر بالا هم چون روی گوشه‌ی عکس ها زوم شده بود شما متوجه خطای کما شدید) و ثانیه اینکه نوع عکس شما جوری نیست که ابیراهی کما در اونها خیلی مهم باشه (مثلا عکاسی پرتره)
بنابراین اگر کسی نظر من رو در مورد خطای کما سوال کنه ، در جواب بهش میگم که : کما در بیشتر سبک های عکاسی اهمیت چندانی نداره ، مگر بعضی سبک های خاص مثل عکاسی از آسمان شب و نجوم.
منابع :
دیدگاهتان را بنویسید