رنگ شناسی در نقاشی یکی از مباحث خیلی مهم در نقاشی محسوب میشه. اینکه ما هر رنگ رو بشناسیم، بدونیم هر رنگی در چه جایی چه کاربردی داره و اینکه از ترکیب رنگها با هم چه کارهایی میتونیم بکنیم و در چه جاهایی میتونیم استفاده کنیم و چه مفاهیمی رو میتونیم داشته باشیم. یادگیری تئوری رنگها  و آشنایی با چرخه رنگ و هارمونی کمترین و پیش پا افتاده ترین چیزیه که شاید بتونیم قبل از یادگرفتن یا حتی پا گذاشتن تو دنیای پیچیده ی نقاشی انجام بدیم و استفاده ی عملی از این یادگیری شاید مهمترین مرحله و چالش برای هر نقاش باشه! پس بریم ببینیم چه خبره!

رنگها روح دارند و زنده اند رنگها کلمه اند و همچون کلمات سخن می گویند. یوهان ایتن، اولین کسی بود که درباره ی عناصر رنگ ها صحبت کرد. ایتن میگوید کسی که میخواهد استاد رنگ باشد باید هر رنگ را در ترکیب با هر رنگ دیگر ببیند و احساس کند و در نهایت آن را تجربه کند. حالا میخوام براتون در مورد چرخه رنگ ها مطالبی رو بگم که هم شیرین و هیجان انگیزه و هم جالب.

فیزیک رنگ در چرخه رنگ

اولین مورد جالبی که برای خودمم در اولین بار شنیدنش جذاب بود اینه که تعریف چرخه رنگ برای اولین بار توسط نیوتن مطرح شده! بله ، همان نیوتن معروف و دوست داشتنی، دوست دانشمند قدیمیِ من! در سال 1676 ، اسحاق نیوتن ، با استفاده از منشوری مثلث القاعده ، نور سفید خورشید را به طیفی از رنگها تجزیه کرد . این طیف بجز رنگ ارغوانی( که دانستنِ چرایش خیلی مهم نیست) ، تمام رنگها را داراست .

اینکه نیوتن آزمایشش را چگونه انجام داد فکر نمیکنم خیلی به کار ما بیاید چون وارد بحث فیزیک می شود و ما را از نقاشی دور میکند اما اگر مایل به دانستن درباره ی آن باشید می توانید مطالب مربوط به منشور را در علم فیزیک به راحتی گوگل کنید و از آن لذت ببرید.

اما به طور مختصر، نور خورشید پس از عبور از شکافی باریک ، بر منشور می تابد . نور سفید پس از برخورد به منشور به رنگهای طیف تجزیه می شود . با تاباندن پرتوهای تجزیه شده بر روی یک پرده می توان طیف را مشاهده نمود .

نواری از رنگهای به هم پیوسته ، از قرمز ، نارنجی ، زرد ، سبز و آبی گرفته تا بنفش ، دیده می شود . اگر این پرتوهای رنگین را از یک عدسی همگرا عبور دهیم ، از ترکیب آنها با هم ، دوباره نور سفید بدست می آید . این رنگها ، بر اثر تجزیه نور به وجود می آیند

رنگهاي اصلي بايد با دقت مشخص شوند . اين رنگها را در روي مثلثي متساوي الاضلاع طوري قرار مي دهيم كه زرد در بالا ،‌ قرمز در قسمت راست پايين و آبي در قسمت چپ پايين قرار گيرد .

دايره اي بر اين مثلث محيط مي كنيم كه در داخل آن هم يك شش ضلعي منظم محاط است . در مثلثهاي متساوي الساقين كه ما بين اضلاع شش ضلعي و مثلث محاطي قرار دارند ،‌ ما سه رنگ تركيب شده را كه هر كدام از تركيب دو رنگ اصلي به دست آمده اند ،‌ قرار مي دهيم ،‌ به اين تركيب رنگهاي ثانويه زير بدست مي‌آيند:

زرد + قرمز = نارنجي
زرد + آبي = سبز
قرمز + آبي = بنفش

اين سه رنگ ثانويه بايد با دقت بسيار مخلوط شوند . هيچكدام از آنها نبايد به هيچ رنگ ديگري متمايل باشند . خواهيد ديد كه بدست آوردن رنگهاي ثانويه از طريق مخلوط كردن كار ساده اي نيست .

نارنجي نه بايد مايل به زرد و نه مايل به قرمز باشد . بنفش نه بايد بسيار قرمز و نه خيلي آبي باشد و سبز نبايد تمايل به زرد يا آبي داشته باشد .
هميشه براي هر رنگ ، فقط يك رنگ مكمل وجود دارد . در چرخه رنگ شكل 3 رنگهاي مكمل درست در دو سر مخالف هم قرار گرفته اند . براي مثال ،‌ زوجهاي مكمل عبارتند از :

بنفش ،‌ زرد
نارنجي ،‌ آبي
سبز ،‌ قرمز

اگر هر کدام از رنگ ها را با مکمل خود ترکیب کنیم، رنگ خاکستری که رنگی خنثی است به دست می آید. برای خنثی کردن هر رنگ باید دقیقا از رنگ روبروی خودش استفاده کنیم.

این رنگ ها رنگ هایی هستند که در چرخه رنگ دقیقا روبروی هم قرار می گیرند و هنگامی که در کنار یکدیگر قرار بگیرند همدیگر را تشدید می کنند. مثلا رنگ های سبز و قرمز که در چرخه رنگ در مقابل همدیگر قرار گرفته اند؛ مثلا تا به حال شلوار سبز را با کت قرمز امتحان کرده اید تا ببینید چقدر زیبا به نظر می رسند؟

یا بلوز آبی را با موهای نارنجی؟ یا پیراهنی زرد را با کمربند پهنِ بنفش؟ این رنگ ها به همین دلیل هست که با عنوان رنگ های هماهنگ نیز خوانده می شوند.

اصل دیگر در رنگ شناسی، گرمی و سردی رنگ ها می باشد

• در مثلث رنگهای اصلی رنگ آبی نهایت سردی و قرمز نهایت گرمی است.
• زرد هم یک رنگ گرم است اما گرمای آن از قرمز کمتر است.
• بین رنگ های ترکیبی رنگ هایی که آبی در آنها به کار رفته سرد هستند.
• رنگ هایی که زرد در آنها به کار رفته گرم و رنگ هایی که قرمز در آنها به کار رفته از همه گرمتر هستند.
• پس بنفش-قرمز از آبی-بنفش و زرد-سبز از سبز-آبی گرمتر است.

• رنگ سفید سرد و رنگ سیاه خیلی سرد است ، خاکستری نیز جزء رنگ های سرد محسوب می شود.
• اگر برای روشن کردن یک رنگ به آن سفید اضافه کنیم وجود سفید رنگ را سرد می کند.
• اگر برای تیره کردن یک رنگ به آن سیاه اضافه کنیم باز هم رنگ سرد می شود.
• سرمایی که سیاه به رنگ می دهد خیلی بیشتر از سرمایی است که سفید به رنگ می دهد.
• اگر بخواهیم رنگی را روشن کنیم ولی زیاد سرد نشود به جای سفید از زرد استفاده می کنیم.
• اگر بخواهیم رنگ را تیره کنیم ولی زیاد سرد نشود به جای سیاه از قهوه ای تیره استفاده می کنیم.
• رنگ های چرک از ترکیب با رنگ خاکستری چرک می شوند پس سرد هستند.

اینجا براتون عکسهای بیشتری از چرخه رنگ میذارم تا بهتر و بیشتر باهاش آشنا بشید

رنگ ها با ما حرف میزنند

مکمل ها در چرخه رنگ

رنگ هایی که مقابل یکدیگر در دایره رنگ قرار دارند به عنوان رنگ های مکمل شناخته می شوند. (مثال: سبز و قرمز). انرژی و تحرک زیادی را القا می کند. به ویژه زمانی که رنگ ها را خالص به کار ببریم. اما باید به یاد داشت که این حالت باعث اذیت بیننده نشود.

رنگ های متشابه در چرخه رنگ

رنگ های متشابه، رنگ هایی هستند که در دایره رنگ در کنار هم قرار دارند. این رنگ ها معمولا با یکدیگر خیلی خوب جور می شوند. این رنگ ها در طبیعت به راحتی پیدا می شوند و هارمونی ای که به وجود می آورند بسیار دل نواز است.

سه گانه ها مثلث متساوی الاضلاع

این رنگ ها در دایره رنگ در 3 نقطه مساوی قرار گرفته اند. (سه گوشه مثلث متساوی الاضلاع). هارمونی در رنگ های سه گانه کاملا پر تحرک هستند، حتی اگر آن ها بسیار کم رنگ و یا ترکیب شده با خاکستری به کار برده شوند.

رنگ بندی مثلث متساوی الساقین:

این رنگ بندی یکی از اقسام رنگ بندی مکمل است. در این رنگ بندی از یک رنگ و دو رنگ هم جوار رنگ مکمل استفاده می شود. فقط رنگ سمت چپ و راست رنگ مکمل مورد استفاده قرار می گیرد. این رنگ بندی بدون نیاز به شدت بالایی از رنگ مکمل باعث ایجاد یک کنتراست مطلوب در ترکیب می شود.

متعادل کردن رنگ بندی متساوی الساقین سخت تر از رنگ بندی های تک فام و آنالوگ است. در این رنگ بندی معمولا از یک رنگ گرم و تعدادی رنگ سرد استفاده می شود.مثل زرد، قرمز بنفش و بنفش آبی.

رنگ بندی مستطیل یا مکمل برابر:

قدرتمندترین رنگ بندی در میان رنگ بندی های دیگر رنگ بندی مستطیل است، چون در آن از 2 جفت رنگ مکمل استفاده می شود. رنگ های مستصیلی چهار رنگ هستند که دو به دو با هم مکملند. دست یابی به هارمونی در این رنگ بندی کار سختی است.

اگر هر 4 رنگ بکار رفته در رنگ بندی دارای کیفیت یکسانی باشند ممکن است ترکیب بدست آمده دچار عدم توازن شود. به همین دلیل باید رنگی را به عنوان رنگ غالب انتخاب کنید.مثل زرد نارنجی، سبز زرد، قرمز بنفش و بنفش آبی.

رنگ بندی مربع:

در این رنگ بندی از یک رنگ اصلی و یک رنگ مکمل و دو رنگ هم جوار رنگ مکمل استفاده می شود.مثل زرد، قرمز نارنجی، بنفش و سبز آبی.

حالا که در مورد رنگ ها مفاهیم اصولی و اساسی شان را یاد گرفتیم با خیال راحت تری می تونیم نقاشی رو یاد بگیریم چون یک پشتوانه به پشتوانه هامون اضافه شد.